بهره وری

  بهره­ وری

بهره­ وری از مفاهیم علم اقتصاد و مدیریت است که چنین تعریف می‌شود: مقدار کالا و یا خدمات تولید شده در مقایسه با هر واحد از انرژی و یا کار هزینه­ شده بدون کاهش کیفیت یا به این شکل: اثربخشی بعلاوه کارایی. به دیگر سخن، بهره‌وری عبارتست از بدست آوردن حداکثر سود ممکن، با بهره­ گیری و استفاده بهینه از نیروی کار، توان، استعداد ومهارت نیروی انسانی، زمین، ماشین، پول، تجهیزات، زمان، مکان و… به منظور ارتقاء رفاه جامعه .

بهره وری به نسبت کار انجام شده به کاری که باید انجام می‌شده اطلاق می‌شود. می‌توان گفت برای نخستین بار لغت «بهره ­وری» توسط فردی به نام «کوئیزنی» در سال ۱۷۷۶ میلادی بکار برده شد. بیش از یک قرن بعد، یعنی در سال ۱۸۳۳ میلادی فردی به اسم «لیترِ» بهره‌وری را  « قدرت و توانایی تولید کردن» تعریف کرد. بایستی توجه داشت که واژه بهره‌وری با گسترش انقلاب صنعتی و جهت افزایش سودمندی حاصل از نیروی کار، سرمایه و مواردی از این دست گسترش یافت ولی اصطلاح بهره‌وری آب در چند ساله اخیر و به دلیل کمبود این ماده ارزشمند گسترش یافته‌است. برخلاف پندار برخی افراد بهره‌وری فقط برای صنایع نیست، بلکه بهره­ وری سطوح مختلفی دارد و همه افراد در همه سطوح نقش دارند، یعنی اینکه افراد می‌توانند باتفکر، ابداعات و نوآوری‌های خود عملاً در چند سطح گوناگون موثر واقع گردند.

سطوح مختلف بهره­ وری عبارتند از:

• سطح فرد
• سطح گروه آموزشی
• سطح گروه کاری
• سطح سازمانی
• سطح رشته‌های تجاری، خدماتی، صنعتی و کشاورزی
• سطح بخش‌های اقتصادی
• سطح ملی و کشوری
• سطح جهانی

در سطوح فردی به دنبال تدابیری برای افزایش بهره وری فردی هستیم. و در سطح گروه نیز به دنبال افزایش بهره­وری گروه کاری هستیم. بدیهی است که موضوع بهره­ وری بیشتر در سطوح سازمانی و رشته‌ها مطرح می‌شود و بیشترین ضوابط و شرایط مربوط به بهره ­وری را می‌توان در آنها مشاهده کرد. چه بسا برخی مشاغل و حتی برخی دستگاهها به دلیل انجام فعالیت‌های موازی و تکراری بودن وظایف سازمانی در یکدیگر ادغام شده و برخی از آنها حذف شده‌اند. بهره وری ملی که مهمترین عنصر بهره­ وری است از ارتباط بین دولت، اقتصاد، جغرافیا، جمعیت وفرهنگ بدست می­ آید که عموماً به زبان ریاضیات ترجمه میشود و سپس نقطه بهینه آن بدست می ­آید.

مولفه های بهره‌وری: بهره ­وری به عنوان یکی از معیارهای سنجش فعالیت ها، با در نظر گرفتن هدف و مقصد مد نظر از دو زاویه مجزا قابل بررسی است. از یک سو، نقش مفید و موثر بودن فعالیت در دستیابی به هدف ترسیمی مورد ارزیابی قرارگرفته و از سوی دیگر بـازده فعالیت مطرح می­شود. براین اسـاس می توان بهره وری را به دو مولفه تجزیه کرد: بر اساس تعاریف استانداردهای مدیریت کیفیت اثربخشی : میزانی که فعالیت های برنامه­ ریزی شده تحقق یافته و نتایج برنامه ریزی شده به دست آمده است. (کاردرست کردن).

کارآیی: رابطه بین نتیجه بدست آمده و منابع استفاده شده (درست کار کردن).

(تعاریف برگرفته از ISO 9000 : 2005 )

بنابراین  بهره وری = اثربخشی × کارآیی ، به عبارت دیگر بهره­ وری عبارت است: از تحقق همزمان اثربخشی و کارایی،

دکتر جوران در هندبوک خویش:  درست انجام دادن کار درست را  ” بهره ­وری ” قلمدادمیکند.